مفهوم و فلسفه تحقیق علمی چیست

از آنجا که تقریباً همه? انسان‌ها براى یافتن پاسخ سؤال‌ها و حل مشکلات خود ناچار به کاوش هستند، مى‌توان گفت که همه مشغول تحقیق هستند. ولى آنان تشریفات و آداب یک تحقیق علمى و اساسى را رعایت نمى‌کنند. بعلاوه، در این تحقیقات نتایج حاصل شده کاربرى فردى دارد و معمولاً تکرارى است؛ یعنى اینکه در حوزه? معرفت‌شناسى بشر مطالب تازه‌اى ارائه نمى‌کند.
با توجه به توضیحات مذکور، وجه تمایز تحقیقات علمى با سایر انواع تحقیق مشخص مى‌شود؛ یعنى اینکه واژه? تحقیق اطلاق عام دارد و مى‌توان آن را براى هر نوع فعالیت جستجوگرانه و کاوشگرانه‌اى که افراد براى پاسخگویى به مسئله‌اى یا کشف مجهولى انجام مى‌دهند بکار گرفت. اما اصطلاح تحقیق علمی اطلاق خاص دارد و مى‌توان آن را براى نوع خاصى از فعالیت‌هاى تحقیقاتى بکار برد.

انسان براى ادامه? زندگى ناچار است روابط خود را با هر یک از مظاهر حیات تنظیم کند و براى این کار نیاز به آگاهى دارد. به‌علاوه، شناخت جهان خلقت و عالم طبیعت از این جهت براى او ضرورى است که بتواند رموز آن را کشف و از دستاوردها و نتایج آن براى بهبود زندگى استفاده کند. کشف عوامل و عناصر و پدیده‌هاى جهان خلقت هم وظیفه‌اى است که برعهده بشر قرار داد شده و هم ضرورتى است که ناچار است آن را براى تأمین نیازهاى زندگى و بهبود آن به‌کار بگیرد. این ضرورت نوع بشر را وادار به تفحص و کنجکاوى و تحقیق نموده که در اثر آن قلمرو معرفتى خوبى به‌دست آورده و از نتایج آن نیز بهره برده است.